My Gratuity Money | पगारदारांनो! 30 दिवसात ग्रॅच्युइटीचे पैसे खिशात येतील, कंपनी किती लाख देईल? अशी कळेल पूर्ण रक्कम

My Gratuity Money | नोकरदार व्यक्तीला नोकरीदरम्यान पैशाच्या बाबतीत अनेक फायदे मिळतात. त्यापैकीच एक म्हणजे ग्रॅच्युइटी. ग्रॅच्युईटी ही कर्मचाऱ्याला मालकाकडून मिळणारी रक्कम आहे. नियोक्त्याने कर्मचाऱ्याला कमीतकमी 5 वर्षे काम करणे आवश्यक आहे. सामान्यत: कर्मचारी नोकरी सोडतो किंवा नोकरीवरून काढून टाकला जातो किंवा तो निवृत्त होतो तेव्हा ही रक्कम मिळते. कर्मचाऱ्याचा मृत्यू झाल्यास किंवा अपघातामुळे नोकरी सोडल्यास त्याला किंवा त्याच्या नॉमिनीला ग्रॅच्युईटीची रक्कम मिळते.

तुम्हाला ग्रॅच्युइटी मिळेल की नाही हे कसे कळेल?
पेमेंट ऑफ ग्रॅच्युइटी अॅक्ट १९७२ च्या नियमांनुसार ग्रॅच्युइटीची रक्कम जास्तीत जास्त २० लाख रुपयांपर्यंत असू शकते. ग्रॅच्युईटीसाठी कर्मचाऱ्याने एकाच कंपनीत किमान ५ वर्षे काम करणे बंधनकारक आहे. कमी कालावधीसाठी काम केल्यास कर्मचारी ग्रॅच्युइटीसाठी पात्र ठरत नाही. ४ वर्षे ११ महिन्यांत नोकरी सोडल्यानंतरही ग्रॅच्युइटी मिळत नाही. मात्र, नोकरी सोडणाऱ्या कर्मचाऱ्याचा अचानक मृत्यू किंवा अपघात झाल्यास हा नियम लागू होत नाही.

ग्रॅच्युइटी पेमेंट अॅक्टच्या अटी आणि शर्ती काय आहेत?
१. कर्मचाऱ्यांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी सन १९७२ मध्ये ‘पेमेंट ऑफ ग्रॅच्युइटी अॅक्ट’ लागू करण्यात आला.
२. या कायद्यात खाण क्षेत्र, कारखाने, तेलक्षेत्र, वनक्षेत्र, खाजगी कंपन्या आणि ज्या बंदरांमध्ये १० किंवा त्यापेक्षा जास्त कर्मचारी काम करतात अशा सर्व संस्थांच्या कर्मचाऱ्यांचा समावेश आहे.
३. ग्रॅच्युइटी आणि प्रॉव्हिडंट फंड पूर्णपणे वेगळे आहेत.
४. ग्रॅच्युइटीमध्ये संपूर्ण पैसे कंपनी (एम्प्लॉयर) देते. त्याचबरोबर भविष्य निर्वाह निधीतील १२ टक्के योगदानही कर्मचाऱ्याचेच असते.

ग्रॅच्युइटीचा नियम कोणत्या कंपनीला लागू होतो?
गेल्या १२ महिन्यांत कोणत्याही एका दिवशी १० किंवा त्यापेक्षा अधिक कर्मचारी काम करणारी कोणतीही कंपनी, कारखाना, संस्था ग्रॅच्युइटी पेमेंट अॅक्टअंतर्गत येणार आहे. एकदा या कायद्याच्या कक्षेत आल्यावर कंपनी किंवा संस्थेला त्याच्या कक्षेत राहावे लागेल. कंपनीतील कर्मचाऱ्यांची संख्या १० पेक्षा कमी असली तरी ती कायद्याच्या कक्षेतच राहणार आहे.

ग्रॅच्युइटीचे पैसे किती दिवसांत येतात?
नोकरी सोडल्यानंतर ग्रॅच्युइटीसाठी अर्ज करावा लागतो. यासाठी तुम्हाला तुमच्या एम्प्लॉयरकडे अर्ज करावा लागेल. नियमानुसार अर्ज केल्यानंतर 30 दिवसांच्या आत तुमच्या खात्यात पैसे पोहोचतील. कंपनीने तसे न केल्यास ग्रॅच्युइटीच्या रकमेवर व्याज द्यावे लागेल. कंपनीने तसे न केल्यास पेमेंट ऑफ ग्रॅच्युइटी अॅक्ट १९७२ चे उल्लंघन केल्याप्रकरणी कंपनी दोषी मानली जाईल, ज्यात ६ महिने ते २ वर्षांपर्यंतच्या शिक्षेची तरतूद आहे.

ग्रॅच्युइटी कोणत्या श्रेणीनुसार उपलब्ध आहे?
ग्रॅच्युइटीच्या रकमेचा फॉर्म्युला ठरविण्यासाठी कर्मचाऱ्यांची दोन श्रेणींमध्ये विभागणी करण्यात आली आहे. पहिल्या श्रेणीत ते कर्मचारी या कायद्याच्या कक्षेत येतात. तर दुसऱ्यात कायद्याबाहेरील कर्मचारी येतात. खाजगी आणि सरकारी क्षेत्रात काम करणाऱ्या दोन्ही प्रकारच्या कर्मचाऱ्यांचा या दोन श्रेणींमध्ये समावेश आहे.

ग्रॅच्युइटी फॉर्म्युला (कायद्यांतर्गत समाविष्ट कर्मचाऱ्यांसाठी)

* अंतिम वेतन कालावधी x15/26

* शेवटचा पगार – मूळ वेतन + महागाई भत्ता + विक्रीवरील कमिशन (असल्यास). या सूत्रात महिन्याला २६ कार्यदिवस ांचा विचार करून सरासरी १५ दिवस घेऊन कर्मचाऱ्याला वेतन दिले जाते.

* नोकरीचा कालावधी – नोकरीच्या शेवटच्या वर्षात 6 महिन्यांपेक्षा जास्त असलेली नोकरी पूर्ण वर्ष मानली जाईल, जसे की 6 वर्ष 8 महिन्यांच्या कामाच्या बाबतीत ते 7 वर्षे मानले जाईल.

* उदाहरणार्थ, समजा एखाद्या कर्मचाऱ्याने कंपनीत 6 वर्षे 8 महिने काम केले. अशा तऱ्हेने सूत्रानुसार त्यांची ग्रॅच्युइटीची रक्कम अशीच बाहेर येणार आहे.

* 15000x7x15/26 = 60,577 रुपये

ग्रॅच्युइटी फॉर्म्युला (कायद्यात समाविष्ट नसलेल्या कर्मचाऱ्यांसाठी)

* अंतिम वेतन कालावधी x15/30

* शेवटचा पगार – मूळ वेतन + महागाई भत्ता + विक्रीवरील कमिशन (असल्यास). फॉर्म्युल्यामध्ये महिन्याला ३० दिवस कामाचा दिवस गृहीत धरून सरासरी १५ दिवस घेऊन कर्मचाऱ्याला पगार दिला जातो.

* नोकरीचा कालावधी – अशा कर्मचाऱ्यांसाठी नोकरीच्या शेवटच्या वर्षात कमीत कमी १२ महिन्यांचा कालावधी जोडला जातो. उदाहरणार्थ, जर कर्मचाऱ्याने 6 वर्षे 8 महिने काम केले असेल तर ते 6 वर्षे मानले जाईल.

* उदाहरणार्थ, एखाद्या कर्मचाऱ्याने कंपनीत 6 वर्ष 8 महिने काम केले तर नोकरी सोडताना त्याचा मूळ पगार दरमहा 15000 रुपये होता. ही कंपनी कायद्याच्या कक्षेत येत नाही, अशा परिस्थितीत सूत्रानुसार ग्रॅच्युइटीची रक्कम अशाप्रकारे बाहेर येईल.

* १५०००x६x१५/३० = ४५,००० रुपये (कायद्यात न येणाऱ्यांना कायद्यात येणाऱ्या कर्मचाऱ्यापेक्षा १५,५७७ रुपये कमी मिळतील)

मृत्यू झाल्यास ग्रॅच्युइटीची गणना कशी केली जाईल?
ग्रॅच्युइटी नोकरीच्या कालावधीनुसार दिली जाते, जास्तीत जास्त 20 लाख रुपयांपर्यंत रक्कम दिली जाऊ शकते.

नोकरी कालावधी ग्रॅच्युइटी दर
* एक वर्षापेक्षा कमी – मूळ वेतन दुप्पट करा
* एक वर्षापेक्षा जास्त पण 5 वर्षांपेक्षा कमी – मूळ वेतनाच्या सहा पट
* 5 वर्षांपेक्षा जास्त पण 11 वर्षांपेक्षा कमी – मूळ वेतनाच्या 12 पट
* 11 वर्षांपेक्षा जास्त पण 20 वर्षांपेक्षा कमी – मूळ वेतनाच्या 20 पट
* २० वर्षांहून अधिक काळ काम केल्याने प्रत्येक – सहा महिन्यांच्या नोकरीसाठी मूळ वेतनाच्या निम्मे

महत्वाचं : तुम्हाला हा लेख/बातमी आवडली असेल तर नक्की शेअर करा आणि महाराष्ट्रनामाला फॉलो करा. तसेच शेअर बाजारातील गुंतवणुकीसंदर्भात तज्ज्ञांनी दिलेल्या सल्ल्याशी आमचा काहीही संबंध नाही. शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी तुमच्या आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला नक्की घ्या. शेअर खरेदी/विक्री हा बाजार तज्ज्ञांचा सल्ला आहे. म्युच्युअल फंड आणि शेअर बाजारातील गुंतवणूक ही जोखमींवर आधारित असते. त्यामुळे कोणत्याही आर्थिक नुकसानीस महाराष्ट्रनामा डॉट कॉम जबाबदार राहणार नाही.

News Title: My Gratuity Money eligibility with rules check details on 04 March 2023.