Property Rights | भारतात बहुतेक लोकांचा असा विश्वास आहे की, लग्नानंतर स्त्रीसाठी तिचे सासरे च सर्वस्व असतात. लग्नानंतर ही महिला आई-वडील, भावंडं, घर आणि कुटुंब सोडून सासरच्या घरी राहते. हेच कारण आहे की लग्नानंतर सामाजिक आणि कायदेशीरदृष्ट्या स्त्रियांना काही अधिकार ही दिले जातात. पण आज आपण या लेखात जाणून घेण्याचा प्रयत्न करणार आहोत की, केवळ लग्न करून स्त्री पुरुषाच्या मालमत्तेवर तितकीच हक्कदार ठरते का?
कायदा काय म्हणतो?
भारतीय उत्तराधिकार कायदा, हिंदू उत्तराधिकार कायदा आणि मुस्लिम पर्सनल लॉ कोणत्याही मालमत्तेचा वारसा निश्चित करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. त्याआधारे मालमत्तेत कोणाचा किती हक्क आहे, हे ठरवले जाते. या कायद्यांनुसार नुसत्या लग्नाने स्त्रीला तिच्या पतीच्या किंवा सासरच्या मालमत्तेवर हक्क मिळत नाही, तर तो अनेक परिस्थितींवरही अवलंबून असतो.
हे नियम खूप महत्वाचे आहेत
भारतीय कायद्यानुसार पती हयात असताना त्याच्या स्वत:च्या मालमत्तेवर पत्नीचा अधिकार नाही. पतीच्या मृत्यूनंतरच त्याच्या पत्नीचा मालमत्तेवर हक्क असेल, पण पतीने मृत्यूपूर्वी इच्छापत्र लिहिले असेल, तर त्या आधारे मालमत्तेचा हक्क निश्चित केला जाईल. म्हणजेच जर पत्नीचे नाव इच्छापत्रात नसेल तर तिला त्या मालमत्तेतही हक्क मिळणार नाही.
मात्र, नियमानुसार घटस्फोट किंवा पतीपासून विभक्त झाल्यास महिलेला पतीकडून पोटगीसाठी केवळ पोटगीचा अधिकार आहे. म्हणजेच विभक्त झाल्यानंतर पतीच्या मालमत्तेवर हक्क सांगता येणार नाही, हे स्पष्ट आहे.
सासरच्या मालमत्तेत हक्क
हिंदू उत्तराधिकार कायद्याच्या कलम 8 नुसार जोपर्यंत पती किंवा सासरे हयात आहेत तोपर्यंत स्त्रीला सासरच्या वडिलोपार्जित मालमत्तेचा वारसा हक्क नसतो. मात्र, पतीच्या मृत्यूनंतर सासरच्या मालमत्तेत तिचा हक्क आहे. वडिलोपार्जित मालमत्तेत पतीच्या वाट्याची मालमत्ता तिला वारसा मिळू शकते. 1978 साली सर्वोच्च न्यायालयानेही गुरुपद खंडप्पा मगदम विरुद्ध हिराबाई खांडपा मगदम या खटल्यात सामायिक मालमत्तेशी संबंधित ऐतिहासिक निकाल दिला होता.
