Gratuity Money | ग्रॅच्युइटी म्हणजे एखाद्या कर्मचाऱ्याला 5 वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त काळ कंपनीत केलेल्या कामासाठी दिले जाणारे एक प्रकारचे बक्षीस. एखादा कर्मचारी एखाद्या कंपनीत दीर्घकाळ काम करतो तेव्हा ठराविक मुदतीनंतर नोकरी सोडल्यास त्याला कंपनीकडून बक्षीस म्हणून ठराविक रक्कम दिली जाते. ज्याला ग्रॅच्युइटी म्हणतात.
भारतात ग्रॅच्युइटीसाठी किमान ५ वर्षांची कालमर्यादा निश्चित करण्यात आली आहे, म्हणजेच एखादा कर्मचारी एखाद्या कंपनीत ५ वर्षे काम करत असेल तर नोकरी सोडल्यानंतर त्याला कंपनीकडून बक्षीस म्हणून ठराविक रक्कम मिळते. जर तुम्ही गेल्या 20 वर्षांपासून एखाद्या कंपनीत काम करत असाल आणि आता नोकरी सोडण्याचा विचार करत असाल तर देशातील सध्याच्या ग्रॅच्युईटी नियमांनुसार तुम्हाला किती ग्रॅच्युइटी मिळेल, चला जाणून घेऊया हिशोबासह संपूर्ण तपशील.
कर्मचाऱ्यांच्या संख्येशी संबंधित नियम
जर एखाद्या कंपनीत १० किंवा त्यापेक्षा जास्त कर्मचारी काम करत असतील तर कंपनीने आपल्या कर्मचाऱ्यांना ग्रॅच्युइटी म्हणून रक्कम देणे बंधनकारक आहे. यात सरकारी आणि खासगी अशा दोन्ही कंपन्यांचा समावेश आहे. त्याचबरोबर दुकाने, कारखाने यांचाही त्याच्या कक्षेत समावेश आहे.
ग्रॅच्युईटी कायद्यांतर्गत कंपनीची नोंदणी झाली पाहिजे
भारतात ग्रॅच्युइटीची किमान मुदत ५ वर्षे आहे. जर एखाद्या कर्मचाऱ्याने कंपनीत 4 वर्ष 8 महिने काम केले असेल तर ते पाच वर्षे मानले जाईल. पण जर कर्मचाऱ्याने कंपनीत 4 वर्ष 7 महिने काम केले असेल तर ते 4 वर्ष मानले जाईल. अशा परिस्थितीत कर्मचारी ग्रॅच्युइटी घेऊ शकत नाही. यामध्ये नोटिस पीरियड हा नोकरीचे दिवस म्हणून गणला जाणार आहे.
ग्रॅच्युइटी मोजण्याचा हा नियम आहे
ग्रॅच्युइटी मोजण्याचा नियम आहे – (अंतिम वेतन) x (आपण कंपनीत किती वर्षे काम केले) x (15/26). महिन्यातील रविवारचे ४ दिवस आठवड्याची सुट्टी म्हणून गणले जात नाहीत, त्यामुळे एका महिन्यात केवळ २६ दिवस मोजले जातात आणि १५ दिवसांच्या आधारे ग्रॅच्युइटीची गणना केली जाते.
उदाहरणार्थ, जर एखाद्या कर्मचाऱ्याने एखाद्या कंपनीत २० वर्षे काम केले असेल आणि त्याचा शेवटचा पगार सुमारे ५०,००० रुपये असेल तर आम्ही त्याची ग्रॅच्युइटीची रक्कम शोधण्यासाठी हा फॉर्म्युला लागू करू.
या फॉर्म्युल्यावर कर्मचाऱ्याची ग्रॅच्युइटी किती असेल?
* लास्ट बेसिक सैलरी: 50,000 रुपये
* नोकरीचा कालावधी : 20 वर्षे
* बेसिक सॅलरी एक्स जॉब कालावधी: 50,000 X 20 = 10,00,000
* (बेसिक सॅलरी एक्स नोकरीचा कालावधी) X15/26=10,00,000 × 15/26= 5,76,923 रुपये म्हणजेच 5.76 लाख रुपये
वरील सूत्राच्या साहाय्याने ग्रॅच्युइटीची गणना करणे अतिशय सोपे आहे. आपला शेवटचा मूळ पगार आणि नोकरीचा कालावधी वापरून आपण नोकरी सोडल्यानंतर आपल्याला मिळणार् या ग्रॅच्युईटीच्या रकमेचा अंदाज लावू शकता.
खासगी कंपनीतील कर्मचाऱ्यांना सरकारी कर्मचाऱ्यांप्रमाणे महागाई भत्त्याचा लाभ मिळत नाही, अशा परिस्थितीत वरील सूत्रातील अंतिम वेतनाऐवजी केवळ मूळ वेतनाचा वापर करून ग्रॅच्युइटीची गणना केली जाते.
समजा कर्मचाऱ्याचा शेवटचा पगार ५०,००० रुपयांच्या आसपास असेल. ज्यामध्ये बेसिक सॅलरी २५,००० रुपये असेल तर बेसिक सॅलरीच्या आधारे वरील फॉर्म्युल्यातून मिळणारी ग्रॅच्युइटी खालीलप्रमाणे असेल.
ग्रॅच्युइटी कशी मोजली जाते
* लास्ट बेसिक सैलरी: 25,000 रुपये
* नोकरीचा कालावधी : २० वर्षे
* बेसिक सॅलरी एक्स जॉब कालावधी: 25,000 X 20 = 5,00,000
* (बेसिक सॅलरी एक्स नोकरीचा कालावधी) x15/26: 5,00,000 × 15/26= 2,88,461.53
सध्या काही कंपन्यांनी आपल्या कर्मचाऱ्यांची ग्रॅच्युइटी निश्चित केली आहे. अशा परिस्थितीत कंपनीत ५ वर्षे किंवा त्याहून अधिक काळ कार्यरत असलेल्या कर्मचाऱ्यांना मिळणाऱ्या ग्रॅच्युइटीची संभाव्य रक्कम निश्चित केली जाते.
Disclaimer: म्युच्युअल फंड आणि शेअर बाजारातील गुंतवणूक ही जोखमींवर आधारित असते. शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी तुमच्या आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला नक्की घ्या. कोणत्याही आर्थिक नुकसानीस महाराष्ट्रनामा डॉट कॉम जबाबदार राहणार नाही.
