India & Russia | मनमोहन ते मोदी | रशियासंबंधित गंभीर मुद्यावर भारत नेहमी तटस्थ का राहतो? | वाचा सविस्तर

मुंबई, 03 मार्च | संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद आणि संयुक्त राष्ट्र महासभेत युक्रेन-रशिया मुद्द्यावर भारत तटस्थ राहिला आहे. भारताच्या या पावलावर अनेक तज्ज्ञ आश्चर्यचकित झाले आहेत, तर अनेकांना वाटते की भारताची ही भूमिका कायम राहणार आहे. पण रशियाबाबत भारताची भूमिका पाहिली तर फारसे काही बदललेले नाही. 2014 मध्ये, जेव्हा व्लादिमीर पुतिन यांनी युक्रेनवर (India & Russia) आक्रमण केले आणि क्रिमियाला जोडले, तेव्हा भारताने तटस्थतेचा मार्ग अवलंबला.

India’s stand on Russia, nothing much has changed. In 2014, when Vladimir Putin invaded Ukraine and annexed Crimea, India followed the path of neutrality :

भारत आता काय म्हणाला?
भारत सरकारने युक्रेन-रशिया मुद्द्याबद्दल म्हटले आहे की, युक्रेनमधील घडामोडींमुळे भारत खूप चिंतेत आहे आणि भारताने हिंसाचार त्वरित थांबवण्याचे आवाहन केले आहे. मुत्सद्देगिरीच्या मार्गावर परतण्याशिवाय दुसरा पर्याय नसल्याचे भारताने म्हटले आहे. वाद शांततेने सोडवले जावेत, असे भारताने सातत्याने सांगितले आहे.

2014 मधील भूमिका :
2014 मध्ये रशिया-युक्रेन संघर्षावर भारताने अशीच भूमिका घेतल्याचे इंडिया टुडेच्या अहवालात म्हटले आहे. तथापि, नंतर मनमोहन सिंग सरकारमधील राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार शिव शंकर मेनन यांनी भारताची भूमिका स्पष्ट केली आणि म्हटले की, क्रिमियामध्ये रशियाचे “कायदेशीर” हितसंबंध आहेत.

पण या मुद्यावर भारत तटस्थ का?
जेव्हापासून भारताने काश्मीरचा मुद्दा संयुक्त राष्ट्रात नेला तेव्हापासून भारताचा संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेतला अनुभव चांगला नाही. स्वातंत्र्यापासून भारत हा पाश्चिमात्य स्वार्थाचा बळी ठरला आहे. त्यावेळी सदस्य देशांनी भारताच्या तक्रारीची कोणतीही दखल घेतली नाही. याउलट ब्रिटन, अमेरिका आदी देश पाकिस्तानच्या बाजूने दिसत होते.

जम्मू-काश्मीर मुद्दा – पाश्चिमात्य देशांकडून भारताला कधीच पाठिंबा नाही :
पाकिस्तान आणि चीनने आजपर्यंत जम्मू-काश्मीरच्या मोठ्या भागावर बेकायदेशीरपणे ताबा मिळवला आहे, परंतु त्यांना पाश्चिमात्य देशांकडून अद्याप भारताचा पाठिंबा मिळालेला नाही. लडाखमधील लष्करी अडथळे आणि अरुणाचल प्रदेशावरील चीनच्या खोट्या दाव्याचा चीनने निषेधही केलेला नाही. अशा स्थितीत भारताला समतोल साधण्यासाठी मुत्सद्दी पद्धतींचा अवलंब करावा लागेल.

भारत आणि रशियाची जुनी मैत्री :
संयुक्त राष्ट्रांमध्ये रशिया हा भारताचा सर्वोत्तम मित्र आहे. भारत आणि रशिया हे सामरिक भागीदार आहेत आणि दोन्ही देशांमध्ये सखोल संरक्षण संबंध आहेत. भारत अजूनही रशियाकडून शस्त्रे खरेदी करतो. S-400 सारखी संरक्षण यंत्रणा हे ताजे उदाहरण आहे. काश्मीरसह इतर अनेक मुद्द्यांवर भारताच्या भूमिकेचे रशियाने सातत्याने समर्थन केले आहे. बांगलादेशच्या स्वातंत्र्यलढ्यात रशियाने भारताला उघडपणे पाठिंबा दिला होता, तर पाश्चिमात्य देश भारताच्या विरोधात होते.

रशियाचे 1979-80 मध्ये अफगाणिस्तानवर आक्रमण :
रशियाने 1979-80 मध्ये अफगाणिस्तानवर आक्रमण केले तेव्हा तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी रशियाच्या लष्करी कारवाईचा बचाव करताना म्हटले होते की, अफगाणिस्तानच्या कम्युनिस्ट हफिजुल्ला अमीन सरकारच्या विनंतीवरून सोव्हिएत सैन्याने काबूलमध्ये प्रवेश केला होता.

परंतु काही धोके देखील आहेत :
1. रशियन आक्रमणावर भारताच्या तटस्थतेला धोका आहे. पाकिस्तान आणि चीनशी सामना करण्यासाठी भारताला रशियाची गरज असल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे. एकीकडे पाकिस्तान काश्मीरवर सतत फुटीरतावाद आणि दहशतवाद पसरवत आहे, तर चीन अरुणाचलवर निराधार दावा करत आहे. अशा परिस्थितीत रशियाच्या विरोधात जाऊन भारताच्या अडचणी वाढू शकतात.

2. याशिवाय जर रशिया-युक्रेन युद्ध दीर्घकाळ चालले तर अमेरिका रशियावर कठोर निर्बंध आणि कठोर आर्थिक उपाययोजना करू शकते. अमेरिका भारताला रशियाकडून S-400 खरेदी करण्यावर बंदी घालू शकते, जरी वॉशिंग्टनने अद्याप तसे केलेले नाही.

3. आणखी एक महत्त्वाचा मुद्दा, जर भारताने युक्रेनसाठी रशियावर टीका केली, तर रशियन हायड्रोकार्बन क्षेत्रातील त्याच्या ऊर्जा गरजा पूर्ण करण्यासाठीची गुंतवणूक योजना रुळावर येऊ शकते.

4. भारताचे माजी परराष्ट्र सचिव कंवल सिब्बल, जे रशियामध्ये भारताचे राजदूतही राहिले आहेत. रशिया, अमेरिका आणि युरोपशी आमचे मैत्रीपूर्ण संबंध आहेत, असे त्यांनी नुकतेच लिहिले आहे. अशा परिस्थितीत आम्हाला कोणाचीही बाजू घ्यायला आवडणार नाही. त्यासाठी कुशल मुत्सद्देगिरीची आवश्यकता असेल.

महत्वाचं: तुम्हाला हा लेख/बातमी आवडली असेल तर नक्की शेअर करा आणि अशा प्रकारचे लेख/बातमी भविष्यात वाचण्यास आवडतील तर कृपया खालील ‘फॉलो (Follow) ‘ बटणवर न विसरता क्लिक करून महाराष्ट्रनामाला फॉलो कडून बातमी शेअर करा. तसेच शेअर बाजारातील गुंतवणुकीसंदर्भात तज्ज्ञांनी दिलेल्या सल्ल्याशी आमचा काहीही संबंध नाही. शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी तुमच्या आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला नक्की घ्या. शेअर खरेदी/विक्री हा बाजार तज्ज्ञांचा सल्ला आहे. म्युच्युअल फंड आणि शेअर बाजारातील गुंतवणूक ही जोखमींवर आधारित असते. त्यामुळे कोणत्याही आर्थिक नुकसानीस महाराष्ट्रनामा डॉट कॉम जबाबदार राहणार नाही.

News Title: India’s Stand on Russia over war against Ukraine.