US vs China over Taiwan | तैवानवरून अमेरिका-चीन आमने-सामने, हा वाद काय आहे ते समजून घ्या

US vs China over Taiwan | अमेरिकेच्या सभागृहाच्या सभापती नॅन्सी पेलोसी यांच्या तैवान दौऱ्यामुळे जागतिक राजकारणात खळबळ उडाली आहे. चीनने पेलोसी यांच्या भेटीवर तीव्र आक्षेप घेत अमेरिकेला या ‘चुकीची’ किंमत चुकवण्याचा इशारा दिला आहे. त्याचबरोबर तैवानच्या सीमेजवळ चीनने युद्धसरावही सुरू केले असून, त्यानंतर पर्यायी मार्ग म्हणून तैवानने जपान आणि फिलिपाइन्सशी चर्चा सुरू केली आहे.

बळजबरी समर्थन करत नाही :
अमेरिका यथास्थितीचा आदर करते, पण तैवान कोणत्याही गोष्टीचे बळजबरी समर्थन करत नाही, असे पेलोसी यांनी तैवानमध्ये म्हटले आहे. या सर्व प्रकारामुळे चीन आणि अमेरिका यांच्यातील तणाव वाढत चालला आहे. तैवानबाबत चीन इतका आक्रमक का आहे आणि तैवानची जगासाठी काय भूमिका आहे, हे जाणून घेऊया.

चीन तैवानला आपला एक भाग मानतो :
चीनची वाटचाल ग्रेटर चायना अर्थात वन चायना धोरणाकडे होत असून त्यात तैवानचाही समावेश आहे. हे पूर्व व दक्षिण चीन समुद्राच्या मध्ये स्थित असून ईशान्येस जपान, ईशान्येस जपान व दक्षिणेस फिलिपाइन्स आहेत. १६८३ मध्ये चीनच्या क्विंग राजवंशाने तो काबीज केला, परंतु १८९५ मध्ये चीन-जपान युद्धानंतर जपानने तो ताब्यात घेतला. १९११ साली चीनचे प्रजासत्ताक होण्यासाठी पुन्हा एकदा क्विंग घराण्याचे उच्चाटन झाले आणि दुसऱ्या महायुद्धातील पराभवानंतर जपानने शरणागती पत्करली, त्यानंतर तैवानचा ताबा चीनकडे आला.

१९४९ साली चीनमध्ये यादवी युद्ध झाले व माओ झेडाँग यांच्या नेतृत्वाखालील साम्यवाद्यांनी चियांग इ-शेकच्या नेतृत्वाखालील राष्ट्रवादी कमिटाँग पक्षाचा पराभव केला. पराभवानंतर चियांग आय-शेक तैवानला गेला आणि तिथे त्याने स्वतःचे सरकार स्थापन केले. चीनमधील कम्युनिस्टांनी पीपल्स रिपब्लिक ऑफ चायनाची स्थापना केली आणि दोन महिन्यांनंतर तैवानमधील चियांगच्या निर्वासित सरकारने प्रतिस्पर्धी रिपब्लिक ऑफ चायनाकडे नेले, या दोन्ही देशांनी संपूर्ण चीनमधील एकमेव वैध सरकार असल्याचा दावा केला.

अमेरिकेने घेतली 70 वर्षांपूर्वी तैवानच्या बचावाची जबाबदारी :
१९५४-५५ आणि १९५८ मध्ये चीनने तैवानच्या ताब्यातील काही बेटांवर बॉम्बहल्ला केला, तेव्हा अमेरिकेला हस्तक्षेप करावा लागला होता. अमेरिकन काँग्रेसने फॉर्मोसा ठराव केला, ज्याअंतर्गत अमेरिकेचे तत्कालीन अध्यक्ष आयसेनहॉवर यांना रिपब्लिक ऑफ चायना (तैवान) च्या संरक्षणासाठी अधिकृत करण्यात आले होते. १९९५-९६ मध्ये चीनने तैवानच्या आसपासच्या समुद्रात क्षेपणास्त्रांची चाचणी सुरू केली, तेव्हा व्हिएतनाम युद्धानंतर अमेरिकेचे सर्वात मोठे सैन्य या प्रदेशात पाठविण्यात आले.

तैवानची जागतिक परिस्थिती काय आहे :
चीन तैवानला आपल्या वन चायना धोरणाचा भाग मानतो, तर तैवान स्वत:ला स्वतंत्र स्वतंत्र देश मानतो. तैवानने चीनचा एक देश-दोन प्रणाली सिद्धांत नाकारला आहे. १९४९ पासून हे दोन्ही देश स्वतंत्र शासन शासनपद्धतीत सार्वभौम राष्ट्रे म्हणून कार्यरत आहेत. जगातील १५ देशांनी आतापर्यंत तैवानला मान्यता दिली आहे. तैवानच्या सुरक्षेची जबाबदारी अमेरिकेवर आहे, मात्र अद्याप तैवानला मान्यता मिळालेली नाही. अमेरिकेने १९७०च्या दशकापासून वन चीनचे धोरण कायम ठेवले आहे, पण तैवानशीही त्याचे अनधिकृत संबंध आहेत.

तैवान जगासाठी किती महत्त्वाचा :
काही काळापूर्वीच चिपच्या तुटवड्यामुळे वाहन क्षेत्र, इलेक्ट्रॉनिक उद्योग, मोबाइल उद्योग यांची चांगलीच दमछाक होत होती. तैवान या चिपसाठी जगभरातील देशांच्या आकर्षणाचे केंद्र आहे. तैवानची तैवान सेमीकंडक्टर मॅन्युफॅक्चरिंग कंपनी किंवा टी.एस.एम.सी. जगातील सुमारे 60% चिप्सचा पुरवठा करते आणि त्याच्या ग्राहकांमध्ये अॅपल, क्वालकॉम आणि एनविडिया यांचा समावेश आहे.

महत्वाचं : तुम्हाला हा लेख/बातमी आवडली असेल तर नक्की शेअर करा आणि महाराष्ट्रनामाला फॉलो करा. तसेच शेअर बाजारातील गुंतवणुकीसंदर्भात तज्ज्ञांनी दिलेल्या सल्ल्याशी आमचा काहीही संबंध नाही. शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी तुमच्या आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला नक्की घ्या. शेअर खरेदी/विक्री हा बाजार तज्ज्ञांचा सल्ला आहे. म्युच्युअल फंड आणि शेअर बाजारातील गुंतवणूक ही जोखमींवर आधारित असते. त्यामुळे कोणत्याही आर्थिक नुकसानीस महाराष्ट्रनामा डॉट कॉम जबाबदार राहणार नाही.

News Title: US vs China over Taiwan issue check details 03 August 2022.